galizia ecosocialista: Responsabilidade

O percorrido do ecosocialismo

Desde que a finais do seculo XIX iniciaranse as reflexións iniciais sobre economía ecolóxica plantexando os limites do crecemento, mesmo en polemica co marxismo, a cargo de autores rusos como Serge Podolinski, ate o manifesto ecosocialista impulsado no 2002 por Joel Kovel e Michael Lowy a situación do planeta tense degradado de tal xeito que fai máis real que nunca a sentencia de Rosa Luxembourg: “socialismo ou barbarie”. No medio, o cientifico ucraniano Vladimir Ivanovich Vernadski ( 1863 – 1945 ) contribuíu á fundación de varias disciplinas modernas, especialmente a xeoquímica, sendo o primeiro ecólogo. Concibía a Terra como a superposición de cinco realidades integradas: a litosfera, entendida como esfera sólida da Terra; a atmosfera; a biosfera; a tecnosfera, o resultado da alteración producida polo home; e a noosfera, a esfera do pensamento. Vernadski observou a dependencia da composición atmosférica con respecto á actividade biolóxica, ofrecendo da Terra un concepto moi próximo ao proposto máis tarde por James Lovelock coa súa hipótese Gaia. A fenomenoloxía, impulsada por Husserl, ten situado no campo da filosofía a equiparación como suxeito constituinte (dador de sentido) aos ainmais humanos e non humanos, rachando coa concepción clasica. Pola súa banda Gramsci e Lukacks teñen plantexado na decada dos 30 do seculo XX a necesidade de recuperar ao Marx dialectico e naturalista lonxano do socialismo obreirista asentado pola II Internacional e o programa de Ghota da socialdemocracia alema. Despois do movemento sesentaoitista no que se comeza a plantexar con forza revisións do marxismo superadoradoras do modelo industrialista sovietico comenzan a aparecer autores que plantexan a necesidade de ligar o ideal socialista coa defensa do ambiente, dando así os primeiros pasos para a ecoloxía política. Manuel Sacristán, Raymond Williams, André Gorz (nos seus primeiros escritos), Barry Commoner, Juan Martinez Allier, Francisco Fernández Buey, Jean-Paul Déléage, Elmar Altvater e Frieder Otto Wolf. A globalización capitalista ten posto en primeiro plano a necesidade dunha alternativa global, e desde finais dos noventa empezan diferentes colectivos e autores a falar de ecosocialismo, sendo Joel Kovel e Michael Lowy os autores do Manifesto Ecosocialista no 2.002.

MANIFESTO ECOSOCIALISTA por Joel Kovel e Michael Löwy

O século XXI iníciase de xeito catastrófico, cun grado sen precedentes de deterioro ecolóxico e unha orde mundial caótica, ameazado polo terror e por conglomerados de guerra desintegradora, de baixa intensidade, que se estenden como gangrena a través de amplos segmentos do planeta -África Central, Medio Oriente, Asia Central e do Sur e noroeste de Sudamérica-e reverberan a través das nacións. Na nosa visión, a crise ecolóxica e a crise de deterioro social están profundamente interrelacionadas e deben ser vistas como distintas manifestacións das mesmas forzas estructurais. A primeira orixínase amplamente na industrialización rampante que desborda a capacidade da Terra para amortiguar e conter a desestabilización ecolóxica. A segunda derívase da forma de imperialismo coñecida como globalización, con efectos desintegradores nas sociedades que atopa ao seu paso. Máis aínda, estas forzas subxacentes son esencialmente aspectos diferentes dunha mesma corrente, que debe ser identificada como a dinámica central que move á totalidade: a expansión do sistema capitalista mundial. Rexeitamos todos os eufemismos ou a suavización propagandística da brutalidade deste réxime: todo intento de lavado verde dos seus custos ecolóxicos, toda mistificación dos seus custos humanos en nome da democracia e os direitos humanos. Insistimos, pola contra, en mirar ao capital desde a perspectiva do que realmente fixo. Actuando sobre a natureza e o seu equilibrio ecolóxico, o réxime capitalista, co seu imperativo de expansión constante da rendibilidade, expón os ecosistemas a contaminantes desestabilizadores; fragmenta hábitats que teñen evolucionado durante eones para permitir o florecemento dos organismos, despilfarra os recursos e reduce a sensual vitalidade da natureza ao frío intercambio requirido pola acumulación de capital. No concernente á humanidade e as súas demandas de autodeterminación, comunidade e unha existencia plena de sentido, o capital reduce á maioría da poboación mundial a mero reservorio de forza de traballo, mentres descarta a moitos dos restantes como lastre inútil. Invadiu e erosionado a integridade das comunidades a través da súa cultura global de masas de consumismo e despolitización. Incrementou as desigualdades en riqueza e poder ata niveis sen precedentes na historia humana. Traballou en estreita alianza cunha rede de estados clientes serviles e corruptos, cuxas elites locais executan a tarefa de represión aforrándolle ao centro o oprobio da mesma. E puxo en marcha unha rede de organizacións supraestatais baixo a supervisión xeral dos poderes occidentais e do superpoder Estados Unidos, para minar a autonomía da periferia e atala ao endebedamento, mentres mantén un enorme aparello militar para asegurar a obediencia ao centro capitalista. Cremos que o actual sistema capitalista non pode regular, e moito menos superar, as crises que desatou. Non pode resolver a crise social e ecolóxica, porque facelo require poñer límites á acumulación -unha opción inaceptable para un sistema cuxa prédica apóiase na divisa: ¡ medrar ou morrer ! E non pode resolver a crise suscitada polo terror e outras formas de rebelión violenta porque facelo significaría abandonar a lóxica imperial, o que impoñería límites inaceptables ao crecemento e a todo o "modo de vida" sostido polo exercicio do poder imperial. A súa única opción restante é recorrer á forza bruta, incrementando así a alienación e sementando as sementes do terrorismo... e do antiterrorismo que o segue, evolucionando cara a unha variante nova e maligna de fascismo. En suma, o sistema capitalista mundial está nunha bancarrota histórica. Converteuse nun imperio incapaz de adaptarse, cuxo propio xigantismo deixa ao descuberto a súa debilidade subxacente. É, en termos ecolóxicos, profundamente insustentable e debe ser cambiado de xeito fundamental, e mellor aínda, o que pretendemos, reemplazado, se ha de existir un futuro digno de vivirse. Deste xeito, regresa a categórica disxuntiva suscitada unha vez por Rosa Luxemburgo: ¡socialismo ou barbarie!, en momentos en que o rostro desta última reflexa agora o selo do século que empeza e asume o semblante da ecocatástrofe, o terror-contraterror, e o seu dexeneración fascista. Pero, ¿por que socialismo, por que revivir esta palabra en aparencia destinada ao basurero da historia polos fracasos das súas interpretacións do século XX?. Por esta única razón: por moi golpeada e irrealizada que estea, a noción de socialismo aínda segue en pé para a superación do capital. Se o capital ha de ser vencido, tarefa que agora ten carácter urxente para a supervivencia da civilización mesma, o resultado será por forza "socialista", porque ese é o termo que significa o paso cara a unha sociedade poscapitalista. A torpeza na súa aplicación pasada obriga á súa reformulación desde a radicalidade democrática e a participación activa e fluída dos cidadáns. Se dicimos que o capital é radicalmente insustentable e se fragmenta na barbarie esbozada arriba, estamos dicindo tamén que necesitamos construír un "socialismo" capaz de superar as crises que o capital veu desatando. E se os "socialismos" do pasado fracasaron en facelo, entón é a nosa obrigación, ao elixir non someternos a un destino bárbaro, loitar por un que triúnfe e aprender dos aspectos que fallaron no pasado para non repetilos e desmarcarse claramente do que o socialismo mal entendido significou. E tal como a barbarie cambiou dun modo que reflicte o século transcorrido desde que Luxemburgo expresase a súa alternativa fatídica, así tamén o nome e a realidade de "socialismo" deben facerse adecuados para este tempo. Por estas razóns escollemos chamar ecosocialismo á nosa interpretación do "socialismo" e dedicarnos ao seu formulación desde o único ámbito de actuación da democracia real e participativa. ¿ Por que o ecosocialismo ? Vemos ao ecosocialismo non como a negación senón como a realización dos socialismos "de primeira época" do século XX, no contexto da crise ecolóxica. Como aqueles, este constrúese entendendo o capital como traballo obxectivado, e fúndase no libre desenvolvemento de todos os produtores ou, noutras palabras, no desmantelamento da separación dos produtores respecto dos medios de produción. Entendemos que este obxectivo non puido ser realizado polos socialismos de primeira época, por razóns demasiado complexas de abordar aquí, excepto resumilas nos diversos efectos do subdesenrolo nun contexto dominado pola hostilidade dos poderes capitalistas existentes. Esta conxuntura tivo numerosos efectos nocivos nos socialismos existentes, principalmente a negación da democracia e o pluralismo ideolóxico xunto á emulación do produtivismo capitalista, o que terminou por conducir ao colapso desas sociedades e á ruína dos seus ambientes naturais. O ecosocialismo mantén os obxectivos emancipatorios do socialismo de primeira época e rexeita tanto as metas reformistas, atenuadas, dos grupos e sectores da socialdemocracia que non cuestiona o sistema actual económico, como as estructuras produtivistas das variantes burocráticas de socialismo. En cambio, insiste en redefinir tanto a vía como o obxectivo da produción socialista nun marco ecolóxico. Faio especificamente con respecto aos "límites do crecemento" esenciais para a sustentabilidad da sociedade. Estes adóptanse, con todo, non no senso de impor escaseza, privación e represión. O obxectivo, pola contra, consiste nunha transformación das necesidades e un cambio profundo cara á dimensión cualitativa, afastándose da cuantitativa. Desde o punto de vista da produción de mercadurias, isto tradúcese nunha valorización dos valores de uso por sobre os valores de cambio -un proxecto de vasto significado, que se funda na actividade económica directa. A xeneralización da produción ecolóxica baixo condicións socialistas pode proporcionar a base para superar as crises actuais. Unha sociedade de produtores libremente asociados non se detén na súa propia democratización. Debe, pola contra, insistir na liberación de todos os seres como fundamento e propósito. Supera así o impulso imperialista, subxeitiva e obxeitivamente. Ao realizar tal obxectivo, loita por superar todas as formas de dominación, incluíndo en especial as de xénero e raza. E supera as condicións que dan orixe ás distorsiones fundamentalistas e as súas manifestacións terroristas. En suma, supón unha sociedade mundial nun grado de harmonía ecolóxica coa natureza impensable nas condicións actuais. Unha consecuencia práctica destas tendencias expresaríase, por exemplo, na extinción da dependencia nos combustibles fósiles consustancial ao capitalismo industrial. E isto á súa vez pode proporcionar a base material para a liberación dos países oprimidos polo imperialismo do petróleo, mentres que permite a contención do quentamento global, xunto a outros problemas da crise ecolóxica. Ninguén pode ler estas propostas sen pensar, primeiro, en cantos problemas prácticos e teóricos xeran, e segundo e máis abrumadoramente, no afastadas que están con respecto á configuración actual do mundo, no seu anclaxe institucional e na forma en que se imprime na conciencia. Non necesitamos desenvolver estes puntos, que deberían ser instantaneamente recoñecibles para todos. Pero quixésemos insistir en que sexan tomadas desde unha perspectiva apropiada. O noso proxecto non consiste nin en delinear cada paso desta vía nin en ceder ante o adversario debido á preponderancia do poder que ostenta. Trátase, en cambio, de desenvolver a lóxica dunha transformación suficiente e necesaria da orde actual, e en empezar a desenvolver as etapas intermedias en dirección a este obxectivo. Facémolo para pensar con maior profundidade nestas posibilidades e, ao mesmo tempo, empezar o traballo de deseñar xunto a todos os que pensan parecido. Se algún mérito hai nestes argumentos, entón debe ocorrer que pensamentos similares, e prácticas que realicen eses pensamentos, xerminen coordinadamente en innumerables puntos ao redor do mundo. O ecosocialismo será internacional, e universal, ou non será. As crises do noso tempo poden -e deben- ser vistas como oportunidades revolucionarias, o que é a nosa obrigación afirmar e dar nacemento. Publicado en Capitalism Nature Socialism vol. 13 marzo 2002.

1 de maio de 2011

Responsabilidade

Sem comentários:

Enviar um comentário