30 de setembro de 2010

Con motivos pero desmotivados

Xoán Hermida

Ao igual que nas eleccións onde todos gañan o mesmo pasou coa folga xeral. As centrais sindicais promotoras porque salvaron os mobles. O PP porque desgastou algo máis o goberno. O goberno porque a folga fracasou no seu xusto punto, o suficiente como para non deixar tocados os seus nichos electorais ( CC.OO e UGT ). E sobre todo a dereita económica porque cunha esquerda que non sae dos esquemas do século XIX seguirá avanzando na demolición do estado do benestar e das conquistas sociais.

Máis a pregunta que cabería hoxe facerse é: porque habendo motivos máis que xustificados para unha folga xeral esta ten tido menos impacto e forza que as anteriormente realizadas?

E verdade que, e isto xa é un clamor, a folga chega tarde. Eu mesmo comentaba nun artigo coincidindo coa folga do funcionariado que “en plena crise sistémica, e cunhas centrais sindicais inseridas no sistema, a resposta das mesmas ten sido totalmente ridícula ata o momento e a partir de agora, cando estamos na fase non das causas (etapa na que os gobernos refinanciaron a economía dos poderosos e “refundaron” o capitalismo) senón das consecuencias (recortes de dereitos laborais e sociais) todo apunta a que a resposta vai ser unicamente para cubrir o expediente”.

Pero quedariámonos na superficie se ese fose a única conclusión.

Tamén é certo, e xa ten sido apuntado por moitos analistas, a falla de claridade política e de obxectivos da propia folga. Eu mesmo comentaba no mencionado artigo:

”Inseridos como estamos nunha crise global a resposta da esquerda en xeral e das centrais sindicais en particular non pode cinguirse a unha xornada de paro con contidos políticos minguados e no que os únicos obxectivos reais a alcanzar sexan: perder o salario do día por parte dos participantes na mesma e facilitar aínda máis o retorno da dereita tralas próximas eleccións coa mesma política neoliberal do actual goberno pero elevado ao cubo”.

”Unha folga xeral unicamente adquire pleno sentido no marco dunha estratexia antisistemica clara, isto é que poña en cuestión as causas máis que as consecuencias da crise.

Unha folga xeral unicamente adquire pleno sentido se ten un marco global europeo onde se está a dar o actual escenario de loita política.

Unha folga xeral unicamente adquire pleno sentido se mais aló das consignas de sempre existen obxectivos políticos e económicos conqueribles trala mobilización.

Se isto non é así, a frustración posterior virase a sumar ao escepticismo xa reinante entre amplos sectores sociais...”

Agora ben, o máis importante desde o meu punto de vista e que condiciona non so esta senón as futuras mobilizacións dos traballadores e das traballadoras esta na propia renovación e actualización das centrais sindicais que levan desde a metade do século XX sen modificar a súa misión.

Tres son os elementos centrais para abordar a renovación e actualización dos sindicatos desde unha perspectiva de esquerdas:


O primeiro é a despolitización ( algúns prefiren falar de desideoloxización pero este é un termo que a min non me gusta utilizar pois a ideoloxía non pasa de ser outra das trampas supraestructurais da elite dominante ). En todo caso este elemento é o que menos me interesa pois xa se ten escrito moito sobre como as centrais sindicais se converteron nos últimos anos en departamentos de xestión e/ou departamentos de formación e reciclaxe, facéndose cargo dunha tarefa externalizada desde a administración pública.


O segundo tema é o corporativismo. Tendencia a que se ve empuxada o movemento sindical polo propio mecanismo de representación que fai primar máis a defensa dos intereses de certos sectores ( traballadores de grandes empresas industriais, funcionariado,... ) que a outros máis difíciles de organizar e que no computo institucional non xeran “rendibilidade”.



Isto ademais agravase nunha sociedade como a actual onde a composición da clase obreira e moi complexa e plural non so con respecto á produción senón as formas que teñen de relacionarse coa mesma ( relacións de produción ). Así é imposible, como ben ocorrendo, que as persoas paradas ou os traballadores “free lance” dos novos sectores produtivos ou de servizos, cada vez máis numerosos, conecten coa oferta sindical.


O terceiro tema, relacionado co anterior, é o “obreirismo”. Pode parecer contraditorio que isto sexa un problema para as centrais sindicais pero así é.


As comisións obreiras que se forxaron na loita dos últimos anos do franquismo tiñan claro a súa liña “socio-política” que incardinaba ás reivindicacións laborais nunha loita política máis global, naquela a loita contra a ditadura, que con posterioridade se perdeu.


No fondo tratábase dunha lectura política acertada pois vinculaba os dereitos da clase obreira cos dereitos da sociedade en xeral. Buscábase crear unha alianza de clases con outros sectores sociais – labregos, intelectuais, pequenos empresarios,... – contra un proceso de monopolización constante. Unha vez máis, e xa me vou volvendo pesado, recomendo a lectura da “Critica ao programa de Ghota” onde precisamente Karl Marx critica que na fusión da socialdemocracia alemán primen visións sectarias que o único que fan e aillar á clase obreira fronte aos grandes monopolios.


É lamentable observar como en tempos onde o proceso de monopolización é brutal algúns supostos activistas de esquerdas, mesmo algúns que se din seguidores das teorías marxistas, pensan que un autónomo é un “capitalista” ou un profesional é unha persoa descastada. Moitas veces algunhas das accións deste sindicalismo quebran o noso tecido produtivo autóctono, favorecendo en última instancia a monopolización e concentración do capital e de paso a súa deslocalización económica e fiscal.


Vivimos nunha sociedade postfordista onde a clase obreira non traballa xa en grandes naves cóbado con cóbado senón en espazos compartimentados que dificulta a conciencia de pertenza de clase.

Namentres os sindicatos non se dean conta de isto so serán capaces de mobilizar aos obreiros da industria clásica e o transporte e estarán imposibilitados para crear unha estratexia primeiro de resistencia e posteriormente de cambio.

Sen dubida vivimos tempos dun acoso da dereita máis reaccionaria contra a propia existencia dos sindicatos, pero por elo mesmo ocultar estas deficiencias endóxenas non nos van a fortalecer para afrontar os ataques exóxenos.

Sobre a unidade sindical: a unidade como elemento central de fortaleza é incuestionable, pero para que o sindicalismo nacionalista xogue un papel estratéxico é tan errado convocar polo seu lado como sumarse acriticamente a outra convocatoria. Pódese ( e debese ) ir do brazo de CC.OO e UGT sempre que se plantexe a “contraprestación” do papel que se vai a xogar na posterior xestión do conflito ( na postfolga neste caso ), senón é mellor como fixo ELA-STV e LAB ter o teu propio calendario.

Alén de UGT, CC.OO e CIG: A existencia de forzas sindicais con discurso máis radical que o mantido por CC.OO. ou UGT, e mesmo pola CIG, amosa que existe un descontento de como se xestiona a loita e a mobilización, pero coidado porque ademais de contar coas mesmas eivas que as grandes centrais poden chegar a ser un factor manipulable polo propio sistema en momentos de crise.

19 de setembro de 2010

Novos e vellos camiños da esquerda

Xoán Hermida

Tiven ocasión de asistir ás xornadas “novos camiños para a esquerda galega” onde compartían mesa de debate Camilo Nogueira e Xosé Manuel Beiras, historia ( eu diría tamén presente e como a cousa siga así: futuro ) da esquerda do noso pais no último cuarto do século XX.

A esquerda galega tense configurado na última metade do século XX como prolongación da evolución do movemento galeguista, nas súas diferentes etapas ata chegar ao nacionalismo como fase que quizás sexa xa necesario superar, conectando cunha liña de innovación filosófica e reflexión global onde sempre estivo ubicado o galeguismo político.

Nogueira e Beiras representan a priori as dúas formas de entender a vertebración filosófica, política e organizativa da esquerda na Galicia contemporánea e do nacionalismo despois da “longa noite de pedra”, sendo os lideres do galeguismo político trala desaparición traumática de Bóveda e Castelao.

E digo a priori, porque se ben é certo que os planeamentos da extinta EG e do BNG ( por agora non extinto ) partían de análise con puntos de partida diferentes que co paso do tempo a propia crise da esquerda a nivel global ten axudado a que de dous modelos de entender a construción da esquerda nacional se conflúa na necesaria aposta por un modelo claramente altermundista en conexión cos novos movementos antisistemicos globais e na relación democrática coa sociedade civil ( sen instrumentalizacións ) e vertebración interna entre as partes dun necesario proxecto amplo que atenda a unha esquerda necesariamente plural.

Obviamente a súa estrutura de pensamento, o seu análise político e mesmo o seus estilos son diferentes. Cada un deles ten xerado un certo clan de seguidores(claramente máis numerosos no caso do Beiras).

Eu, pola contra, son do grupo que profeso respecto e admiración aos dous por igual no convencemento de que Galicia en xeral e a esquerda en particular non se pode permitir o luxo de prescindir de políticos que teñen deseñado con tanta lucidez a renovación das ideas da esquerda e a actualización do nacionalismo político.

Aínda que como acostumo a andar a contracorrente soamente os votei a última vez que se presentaron a unhas eleccións autonómicas. A Camilo nas eleccións de 93 no marco da fracasada coalición UG-EG e a Xosé Manuel no 2001, ano en que a UPG entendeu necesario o comezo das purgas no BNG tras dúas décadas de “demasiada” apertura política e electoral.

A poucos quilómetros onde un centenar de persoas asistiamos ao debate organizado polo grupo promotor do blog “renovar o BNG”, a corrente política +Galiza inauguraba o curso cunha declaración do seu líder Carlos Aymerich onde se situaban no medio das posicións extremas que propoñen que “o proxecto do BNG esta esgotado e xa non serve” por unha banda, e os que “pretenden atrasar o reloxo da historia”, por outra.

Non serei eu que abandonei o BNG antes de que existira ( no remate do curso do 82 un grupo de estudantes abandonamos ERGA aburridos xa daquela dos que hoxe seguen tres décadas despois a dirixir os destinos do nacionalismo ) quen me poña a dar consellos aos seus membros por onde deben camiñar, pero comprenderase que me sinta concernido no debate tanto e canto militante de esquerdas que vexo a necesidade dunha nova vertebración na esquerda galega.

A posición central nun debate soe ser a máis equilibrada, por canto é a construción da síntese entre a tese inicial superada e a antítese simplemente negadora.

Pero esta posición de equilibrio, baseada nunha suposta metodoloxía dialéctica, non é máis que unha cortina de fumo cando en realidade o que se esta a enfrontar é a tese non coa antítese senón coa propia síntese, ou dito dun xeito máis claro, cando a tese de que o BNG é un proxecto amortizado non é unha mera negación diante do estancamento político e o retroceso electoral do nacionalismo senón a síntese entre a tese dunha organización ideoloxicista e populista ( defendida pola UPG e grupos afíns ) e a antítese dunha organización tacticista e electoralista ( defendida por unha parte importante de +Galiza ).

Creo que o BNG como instrumento de loita polo socialismo e pola soberanía nacional de Galicia - entendidos estes dous conceptos a luz do século XXI e non con formulas do século XIX ao que nos teñen acostumados algúns grupos- é un proxecto esgotado e amortizado hai bastante tempo.
E máis, cabería reflexionar sobre cales son os elementos que levaron a esta degradación política, separando estes aspectos do declive electoral.

Digo isto porque aínda que poidan estar relacionadas o declive electoral do BNG na última década coa súa degradación política, para explicar o primeiro hai elementos sinxelos claramente observables: recuperación do PSOE trala fase última do felipismo, cambio e empobrecemento do liderazgo no BNG, pésima xestión e ausencia de políticas de reforma forte nos grandes concellos e posteriormente no bipartito.

Agora ben, a degradación política conten elementos de maior profundidade, autenticas correntes subterráneas que teñen aflorado con forza a partir da última década e sobre as que conviría nalgún momento reflexionar.

Durante o debate da Rolda de Rebeldía falei, con demasiada atención mediatica sobre este aspecto, de que a esquerda en xeral padecía a enfermidade do sectarismo.

O actual BNG estaría máis próximo á enfermidade coñecida como esclerose múltiple. Problemas de coordinación, perda de visión, lentitude nos seus movementos, cansanzo e agarrotamento. Unha enfermidade, por outra banda, crónica.

A cuestión é que Fraga trunfa despois de retirado. No país do minifundismo ata a patoloxía o nacionalismo permanece unido e mesmo sae sen fisuras dun período de goberno onde as contradicións deberían xerar cando menos dous proxectos.

A sociedade galega moderna e plural merecese varias forzas nacionais na esquerda e en cambio atopámonos con un sistema electoral raquítico no partidario e anoréxico no político.

Por suposto alguén pode pedirme elementos sobre os que basear tal afirmación. Ocorrésenme algúns dificilmente refutables:

- na última década Galicia ten mudado moito socioloxicamente e o seu corpo electoral non é o de hai 10/20 anos, pola contra o distanciamento do discurso do BNG coa sociedade se ten ensanchado;

- diante disto a liña de moderación política e de discurso supuxeron a perda de referentes claros de esquerda namentres que non se foi capaz de penetrar ni un ápice no electorado conservador;

- o paso polo goberno do BNG non posibilitou unha percepción positiva como partido xestor namentres que desmitificou ao mesmo como partido de loita e transformador;

- o BNG é visto como algo alleo entre os sectores da esquerda social máis dinámicos, claramente entre os movementos sociais que o perciben como inimigo;

- a involución electoral do BNG dáse fundamentalmente no electorado de futuro – urbano e mocidade – anteriormente piar central do seu ascenso. No caso da mocidade existe un desapego enorme cara ao nacionalismo;

- o modelo interno do BNG, tal como está consolidado hoxe, impide calquera mudanza ou renovación profunda. No 2002 intentouse e perdeuse a última posibilidade;

- ademais unha boa parte da base sociolóxica do BNG que posibilitaría unha mudanza esta fora da organización.

A solución na esquerda pasa por desatascar o elemento que hoxe tapona a súa vertebración plural: o propio BNG

Ata agora as escisións sufridas no BNG tiñan unha importante carga de marxinalidade social, principismo ideoloxicista e esterilidade electoral froito do mesmo análise erróneo do país do que parten os dirixentes da UPG.

A aposta debe pasar por un proxecto plural e democrático que asuma a construción dunha hexemonía nacional desde a esquerda.

Se isto non ocorre e as persoas que deberían dar un paso adiante non o fan teremos un período de languidecemento paulatino ata chegar un momento no que a esquerda en Galicia sexa residual institucionalmente.

Isto non esta lonxe de ocorrer e o que nos xogamos non é se a dereita extrema encabezada por Feijóo domina esta e a próxima lexislatura senón se o cartaz do PP no 2025 é Feijóo, emulando en lonxevidade política ao seu predecesor, e desfacendo social e institucionalmente o país.

Notas finais:

Tendencias: A esquerda política estase a mover no continente e no mundo con claros contidos antisistemicos e ambientalistas, así que ou ben somos capaces de vertebrar un proxecto nacional en conexión coas novas tendencias que xa se apuntan con forza ou acabaremos tendo en Galicia unha franquicia débil dalgún proxecto estatal que se esta a xestar.

Debate: Cometemos un erro interpretando que o problema da UPG con respecto ao BNG é o seu caracter comunista, non so porque isto sexa irreal senón sobre todo porque este planeamento dálle a UPG a baza de aparecer como o sector máis de esquerdas do nacionalismo. Cousa evidentemente falaz.

Mirar ao futuro: A nova etapa da esquerda política non pode pasar por reconstruír o BNG nin por competir co que quede del. A aposta de futuro debe ser sobre un proxecto nacional onde nos encontremos persoas que hoxe están no BNG e os que non, sobre un proxecto de reinterpretación do socialismo global e da independencia no marco da co-soberanía en Europa.


escoitar intervención de X. M. Beiras
http://www.goear.com/listen/7505774/beiras-18-09-2010

Ata sempre Labordeta

http://www.youtube.com/watch?v=i15eFc_BCu4

7 de setembro de 2010

De similitudes e diferenzas

Xoán Hermida

Sempre me neguei a pensar que o elemento distorsionador da UPG na esquerda galega fora o seu carácter comunista.

Quizais porque non podo facerme a idea de que os dirixentes de dito partido teñan nada que ver intelectualmente con pensadores e lideres políticos da talla de Lenin, Gramsci, Althusser ou Lukács. Quizais porque como lembraba recentemente Jorge Semprum os comunistas son fundamentalmente boas persoas.

Sexa como sexa, faise necesario separar o grao da palla xa que os que se din seguidores dunha corrente filosófica ou teolóxica na maioría das veces nada teñen que ver co corpo teórico elaborado polo seu fundador e/ou non necesariamente os seus planeamentos concordan co mesmo.

Isto é facilmente comprensible se comparamos o “Sermón da montaña” pronunciado por Xesús de Nazaret coas encíclicas dos sucesores de Pedro, en especial as de Karol Wojtyla e Joseph Ratzinger. Pero igualmente é facil de observar a supostos marxistas defender postulados que asombrarían ao propio Marx.

Mesmo no caso de Lenin, é fácil de observar como moitos dos que se proclaman herdeiros políticos do seu pensamento non entenderon nada da súa praxe, descontextualizándoa e convertendo unha das maiores experiencias revolucionarias da historia da humanidade, coas súas luces e sombras, nunha especie de auto sacramental.

Sen dubida moitos dos planeamentos políticos e éticos de Lenin non teñen encaixe na sociedade do século XXI pero non e menos certo que as reflexións teóricas de Lenin eran as de un marxista heterodoxo e polo tanto innovador na coordenada temporal e adaptado a súa realidade nacional na coordenada espazo. Reivindicar a teoría e a acción de Lenin ou de Marx nada ten que ver coa formulación encorsetada marxismo (guión) leninismo inventada polo stalinismo no proceso de degradación e amputación da revolución rusa. Cabe neste momento recordar que cando se produce a crise do maior partido de esquerda marxista do estado español: o PSUC, ademais da corrente eurocomunista e a ortodoxa, existe unha denominada leninista, composta esta non precisamente por persoas dogmáticas senón participada por algúns dos mais lucidos intelectuais da esquerda catalá do momento.

Este fin de semana tiven ocasión unha vez máis de asistir a Festa do Avante que o Partido Comunista Portugués celebra tódolos anos a primeira fin de semana de setembro na Quinta da Atalaia no Seixal.

Xa é a sexta vez. A primeira foi hai 25 anos no Alto da Ajuda en plena revisión das conquistas de Abril por parte dos sucesivos gobernos do PS e do PSD e nun ambiente anticomunista durísimo. Daquel ano é o libro “O partido con paredes de vidro” que Alvaro Cunhal acababa de escribir e nos que intentaba dar resposta aos múltiples ataques recibidos.

25 anos despois desta primeira cita a festa ségueme a impresionar pola súa dimensión e pola súa capacidade de convocatoria ( que non para de medrar ), pola súa capacidade organizativa, pola súa alegría e sobre todo pola capacidade de resistencia do PCP.

O PCP parecese aos “nosos” partidos comunistas ( nomeadamente UPG e PCE ) en moitas cousas: incapacidade para renovar a súa practica política, obreirismo que o imposibilita ter un discurso e unha practica directa en problemáticas transversais e centrais como ecoloxismo, feminismo, inmigración, banca ética,,…, e sobre todo unha ausencia dunha estratexia de cambio que implique ao tecido social máis aló dos nichos sindicais consolidados ( entendendo aos movementos sociais como correas de transmisión ) ou políticos ( nin tan sequera se menciona nos seus discursos as estratexias de alianzas coa outra esquerda antisistemica portuguesa: o bloco ).

Pero ao igual que nos pasatempos de “descubre as cinco diferenzas”, ao PCP cando se compara co PCE ou a UPG os parecidos pasan a ser puras coincidencias.

E verdade que o PCP, en parte pola súa propia incapacidade política e en parte pola súa propia concepción, é un partido de resistencia e non un partido de transformación. Pero ollo!, é un partido de resistencia real, mobilizador e con capacidade de intervención. Un partido militante. Ninguén se pode imaxinar gobernando nun bipartito con meras políticas de xestión.

E un partido con tradición fronte populista, tal como fora concibida por Georgi Dimitrov nos anos 30, como ferramenta superadora do enfrontamento sectario esquerda reformista versus esquerda revolucionaria que abrira as portas ao nazismo. Un partido capaz de frear o paso da dereita política mesmo se para elo ten que prestar un apoio táctico á socialdemocracia como ocorreu no pasado con Soares, sabendo analizar os matices políticos existentes. E curioso observar como en Portugal a mobilización contra a crise se fai de igual xeito contra o goberno -PS - que contra a dereita - PSD/CDS - namentres que aquí a "micro" mobilización do 29-S centrase en Zapatero obviando que si gobernara a dereita as políticas de axuste serian máis duras aínda.

Os comunistas portugueses fan a súa intervención política sen ocultar a súa presenza social ou maquillar o seu contrato electoral inseríndose en estruturas amplas onde utilizar compañeiros de viaxe como outros fano no BNG ou en IU. Certo que o PCP presentase as eleccións con Os Verdes no marco da CDU pero esta é simplemente unha coalición electoral sen maior interese que o de sumar espazos electorais.

Ademais o PCP é un partido con proxecto nacional. Namentres por estes lares o PCE é prisioneiro do axioma supostamente leniniano de “un estado, un partido”, claro que ese axioma non era máis que unha constatación do marco de loita de clases nun momento onde os estado-nacion non entraran en crise con procesos de confluencia ou por espazos políticos nacionais sen estado. Por outra banda, o “noso” partido patriótico – UPG – que si entendeu o marco nacional para a actuación política esta a tirar pola borda este activo froito do seu desprezo cada vez máis constatable polo pobo que din defender.

Por suposto ningún partido comunista, desde o XX Congreso do PCUS, reivindica a etapa staliniana pero non é menos certo que o stalinismo non é so unha dexeneración totalitaria dun proxecto revolucionario como anteriormente o fora o bonapartismo da revolución francesa, senón que máis aló é un mecanismo de fosilización, amputación e terxiversación do comunismo. E así que a pesar de que hai tempo o PCP foi alcumado como o ultimo partido stalinista de Europa seguramente estea na súa practica política menos contaminado por ese mecanismo de pensamento e acción que o PCE ou a UPG.

En todo caso as persoas da esquerda antisitemica teñen en Portugal dúas opcións onde elixir: un partido de resistencia como o PCP ou un partido alterrmundista como o Bloco. Que envexa para os habitantes desta beira do Minho que non temos o segundo e fomos perdendo o primeiro.