30 de setembro de 2009

SOBE A DEREITA E (RE)APARECEN OS ANTICAPITALISTAS

Xoán Hermida

As recentes eleccións celebradas en Alemaña e Portugal, así como as eleccións europeas ao parlamento europeo de xuño, teñen como titular a suba da dereita política, o cal demostraría que o pensamento neocon, a pesar da derrota de Bush, non foi derrotado ideoloxicamente, pero tamén ten suposto o xurdimento dunha esquerda antisistémica con relativa forza en varios países europeos.

Nas eleccións celebradas este domingo 27 de setembro en Alemaña e Portugal e nas pasadas eleccións ao parlamento europeo, tres forzas políticas –Bloco de Esquerdas en Portugal, Europe Ecologie en Francia e Die Linke en Alemaña– irrompen con forza no escenario da esquerda, até hai ben pouco, desde a crise dos partidos comunistas iniciada na década dos setenta, dominado exclusivamente por forzas socialdemócratas, coa única excepción de Italia, onde o histórico PCI acabou emprendendo un proceso de transformación para ocupar un espazo socialdemócrata residualizado pola propia dinámica histórica italiana.

Trátase de tres forzas diferentes, xa que responden á recomposición da esquerda alternativa diante dunha realidade nacional diferente, pero as tres forzas e os procesos que as conforman teñen paralelismos innegables e que cómpre ter en conta.

Ademais, as tres superan a barreira electoral do 10% imprescindible para ser xa unha forza cun asentamento social fondo e con capacidade para incidir nas políticas gobernamentais, sen que iso pase necesariamente –como ten sido a praxe das últimas décadas– por gobernar ou xestionar o sistema, tendo discursos subsidiarios da socialdemocracia.

Na configuración das tres forzas estamos diante de procesos de converxencia de diferentes forzas ou grupos minoritarios, mesmo extraparlamentarios, que fan un proceso non só de suma, xa de por si importante se se fixese aquí entre as forzas soberanistas e poscomunistas, senón que se fai no marco dunha renovación de ideas e de superación de vellas liortas ideolóxicas, froito da guerra fría. Así é posible ver como en Die Linke conviven poscomunistas xunto con sectores separados da socialdemocracia nun proxecto e cun programa claramente antisistémico e socialista.

Esta renovación ideolóxica, superando a socialdemocracia e o stalinismo, tamén se traslada á imaxe das organizacións que teñen deixado de lado a escenografía clásica sen perder unha simboloxía que conecta claramente cos sectores máis avanzados socialmente e os seus discursos cara á sociedade civil, superando todos o papel dirixista dos partidos de esquerda do século XX, para facer forzas que buscan nas organizacións sociais o seu fluxo programático e vital con total respecto aos seus espazos de intervención social e os seus proxectos estratéxicos, sen intervencionismo.

Son pois espazos plurais e non por iso menos definidos politicamente, onde a vertebración plural a fan as persoas e non as estruturas de poder, superando tanto a fórmula de partido monolítico ideoloxicamente coma o frontismo.

A esquerda galega debería tomar nota e abandonar dúas tendencias repetidamente fracasadas: a da socialdemocratización e a do sectarismo.

Existe espazo político para unha forza antisistémica clara tal e como demostran as experiencias do noso contorno, pero ademais calquera buca de construción alternativa para por aí, xa que o espazo socialdemócrata teno ocupado o PSOE. A intención de crear un socialismo galego no espazo da socialdemocracia é unha quimera contra a que se bate en diversas décadas. Nos setenta fracasou o proxecto do PSG de X. M. Beiras, nos oitenta acabou naufragando a EG de Camilo Nogueira, nos noventa EdG nin tan sequera chegou a nacer, abortando nunha operación de pura supervivencia, na época actual vén de fracasar de xeito contundente a operación de Anxo Quintana, mesmo utilizando as institucións como trampolín para a súa construción.

Non se pode seguir por aí.

Pero tampouco se pode vivir no sectarismo, na compracencia política e na pureza ideolóxica. FPG, MpB, PCPG e sectores desencantados da política partidista teñen que dar un paso para construír unha forza antisistémica de carácter socialista e ecoloxista, e sobre todo moderna, sabedores de que a radicalidade política e a radicalidade ideolóxica seguen camiños diferentes.

Os irmandiños, único grupo que dentro do BNG defenden posicións claramente de esquerda e soberanistas, teñen que saber que o tempo corre na súa contra. Hoxe poden ser o elemento aglutinador da nova forza necesaria. Mañá simplemente serán un instrumento innecesario que non soubo ou non quixo xogar o seu papel.

9 de setembro de 2009

PANDEMIAS E LUCRO

Xa sabiamos que unha das multiples características da globalización capitalista é a Mutacións das Ameazas. Por primeira vez existe a posibilidade real – fronte a posibilidade teórica de destrucción nuclear da guerra fría – de ameazas de destrución ecolóxicas como efecto invernadoiro ou a loita pola auga– ou sanitarias – SIDA, gripe do polo, vacas tolas, dioxinas,... – globais que fan saltar tódalas alertas. Ata tal ponto que algúns cientificos xa falan abertamente da sexta extinción que a diferencia das anteriores estaria provocada pola acción dun factor endoxeno: o ser humano.

O proceso de agroindustrialización iniciado na década dos setenta no mundo rural, agravado nunha nova fase coa fusión empresarial entre empresas de produción e distribución coas farmacéuticas no inicio deste século, teñen significado entre outras cousas a posta en marcha dunha agricultura “sen agricultores” e unha alimentación mercantilizada que xenera alarmas sanitarias globais.

O curioso é que son os xeneradores desas alarmas os que – grazas a esa fusión de empresas – controlan non so as sementes por medio dos transxénicos senón tamén a industria da “saúde” no caso de que exista algún perigo para a poboación.

No caso da gripe “aviar” no seu momento ou da gripe “porcina” na actualidade parece que os perigos sanitarios se sobredimensionan para aumentar o beneficio das propias industrias.

Pero o peor é a complicidade coa que están a actuar os gobernos colaborando nesta campaña, e sobre todo coa irresponsabilidade dalgúns coma é o caso do goberno español.

Coma senón, podese concibir que se intentara incluír dentro da poboación vacinable diante da “epidemia” ás mulleres embarazadas cun produto farmacéutico sen tódalas garantías, cando calquera dos fármacos máis suaves do mercado conteñen no prospecto a advertencia: “non consumir en caso de embarazo”.

Como se pode anunciar que se van a vacinar a un grupo de nenos e nenas en función da “petición por parte dos laboratorios”coa finalidade de examinar a súa evolución. Vese que as nosas autoridades pensan que os nosos fillos e fillas son coballas.

Cando se esta a falar da defensa da sanidade pública unha medida central seria reducir o importante gasto farmaceutico, apostando por xenericos e facendo dos profesionais da farmacia funcionarios do servizo de saude en lugar de tendeiros.

Aconsellamos mirar o seguinte ducumental de julián Alterini: OPERACIÓN PANDEMIA

2 de setembro de 2009

REVISIONISMO HISTORICO

Conmemorase o 70 aniversario da entrada das tropas nazis en Polonia que en termos militares supón a “casus belli” do inicio da chamada II Guerra Mundial.

Unha vez mais, e xa ben sendo insultante, o revisionismo histórico e os medios de comunicación da globalización pretendennos convencer da igual responsabilidade de nazis e comunistas, alemáns e soviéticos do inicio da contenda.

O pacto Ribbentrop-Molotov, perigosamente tacticista, ou o caracter dictatorial do réxime stalinista non pode servir de cortina de fume para ocultar a traizón dos gobernos occidentais á república española, a permisividade na absorción de Austria en marzo de 1936, a anexión dos Sudetes en setembro de 1936, aprobada en Múnich, e a posterior entrada en Praha en marzo de 1939.

Tampouco poden silenciar o papel clave da cidadanía da Unión Soviética na victoria dos aliados, que cun maior número de baixas civís, foron os auténticos heroes que segundo Churchill: “destriparon as entrañas do aparato militar nazi”.

Cabe recordar que os dirixentes do III Reich puxeron todo da súa parte para que americanos e ingleses chegaran a Berlín antes que as tropas do exercito vermello. Non foi así. Unha boa parte dos europeos da epoca gardan na retina unha das fotos máis esperanzadoras da historia contemporánea.

1 de setembro de 2009

APUNTAMENTOS CRÍTICOS SOBRE O PRESENTE DO GALEGO

Xoán Hermida

Estas notas non pretenden ser unha sesuda análise sobre a situación do galego. Fixéronse xa múltiples análises, interesantes algunhas e interesadas moitas, sobre a situación do galego.

Son galego. Isto que indica unha expresión de pertenenza a un colectivo convértese nunha definición política cando se sitúa nunha conxuntura de exterminio e acoso a unha comunidade coa forza coa que se está a dar.

Non son lingüista, aínda que creo que o debate do futuro do galego é fundamentalmente un debate político e, polo tanto, na miña concepción das cousas, é un debate que lle compete á cidadanía.

Son optimista (no senso gramsciano do termo, sempre que isto non entre en contradición con ser galego), e iso a pesar de que o meu fillo é o único neno que fala galego entre case un cento de matriculados en infantil nun centro escolar de Pontevedra.

Así que diante do balbordo organizado coa “imposición” do galego para facilitar o regreso do PP ao goberno da Xunta de Galicia só teño que dicir que nos tres anos do bipartito que coincidiron cos estudos de preescolar do meu fillo non se nos aplicou a normativa tan polémica do 50% e neses tres anos o meu fillo non recibiu nin un só minuto de clases en galego (minto: recibiu exactamente 270 minutos cada ano –se excluímos o recreo– das clases do día das “Letras Galegas”). Polo tanto no terreo idiomático non lle teño nada que agradecer ao bipartito e por outra banda se o meu fillo resistiu o proceso de españolización lingüística quere dicir que o colexio é un elemento máis pero non o único.

Entón, cales son, desde o meu punto de vista, os elementos centrais para que o galego consiga sobrevivir a esta nova longa noite de pedra na que se atopa?

Tres poden ser os piares de permanencia dun idioma nun contexto de globalización capitalista coma o que estamos:

O primeiro, a existencia dun Estado soberano que protexa o idioma. Deste punto quedan excluídos algúns Estados febles da periferia global onde o inglés vai impoñéndose ao ritmo que a neocolonización económica se vai afianzando. Tamén quedan fóra deste apartado os gobernos autonómicos, que estando no centro do sistema –aínda que, coma nós, un pouco ladeados– carecen da soberanía para tomar decisións sobre os elementos centrais –entre eles o idioma–. É máis, con toda seguridade, se os portugueses fosen derrotados na batalla de Aljubarrota (1385) hoxe o galego de Portugal estaría desaparecendo como pasa co portugués de Galicia e falaríase castelán en Brasil, Angola ou Mozambique. Ademais habería un grupo que denunciaría a persecución do español en Portugal con esa xenerosidade que adoita caracterizar “lo español”.

O segundo, e toda vez que o primeiro non é o noso caso, a existencia dunha clase dominante comprometida co seu país froito do desenvolvemento histórico na configuración nacional, o cal imprime prestixio social ao idioma e convida aos demais sectores sociais a imitar mimeticamente a aquel. Este que é o caso de Catalunya ou Euskadi e non é o noso por razóns longas de expoñer neste artigo.

O terceiro (o que nos queda toda vez que carecemos do primeiro, de momento, e dado que o segundo non se pode crear de xeito voluntarista) é o combate político tanto global como na politización do cotián. Trátase de afrontar a batalla política sen rebaixas na firmeza colectiva e no compromiso particular.

A experiencia dinos que cando se polariza un debate moderar posturas políticas en busca de novos apoios non fai máis que debilitar a túa posición, perder apoios propios, e nunca gañar desertores doutro bando (aos que nos gusta o xadrez sabemos que o enrocamento só serve en momentos de resituacións tácticas, nunca en momentos de confrontación). O discurso político debe ser radical –no senso democrático e non no ideoloxicista– que xere capacidade de rearmamento ao sector galegofalante. Comentarios públicos desde o nacionalismo do tipo “eu falo castelán na intimidade” achegan unha mensaxe de prestixio do castelán innecesaria neste momento.

Para iso tamén se necesitan ferramentas cívicas de defensa do idioma. Algúns deberían facer autocrítica por ter permitido no seu momento debilitar, por interese partidario, un instrumento plural na defensa do idioma como era A Mesa pola Normalización Lingüística. Aos outros comprenos vertebrar espazos sociais colectivos independentes e plurais.

Pero, como xa dixen, esta batalla ten unha fronte clave no persoal.

Son da xeración de nenos e nenas con pais e nais galegofalantes entre si e que se dirixían a nós en castelán. A escola era en castelán. A recente televisión tamén era en castelán. Así que tivemos que esperar á adolescencia para rebelarnos contra esa situación e saír do armario idiomático.

As cousas lamentablemente non teñen mudado moito nisto e o proceso de “autoodio” segue a levar aos pais e ás nais –mesmo nacionalistas e progresistas– a falarlles en castelán aos nenos ou a non traballar o tema do idioma coa mesma forza coa que se traballan outros aspectos coma a xustiza, a solidariedade, a igualdade de xénero...

E aí fago un inciso para volver ao aspecto colectivo, debemos ser inflexibles no tema do idioma igual que o somos co machismo, coa violencia de xénero, coa discriminación racial... ou con calquera outra actuación que produza rexeitamento social xeralizado. Só así se creará o ambiente necesario para desacreditar aos que odian o galego.

Volvamos ao compromiso particular. Á politización do cotián. Ao consumo responsable... E agora alguén pensará: a este Xoán fóiselle a olla!

Consumo Responsable? Si! Acaso non exercemos consumo responsable na alimentación libre de transxénicos, no apoio ao pequeno comercio e ao comercio xusto, no apoio ás producións locais, no depósito dos nosos aforros en finanzas éticas... entón por que non na compra de material divulgativo para os nosos fillos? Por que non mercamos vídeos en galego e/ou en portugués. Por que non nos preocupamos de en que idioma ven a televisión do mesmo xeito que o facemos cos seus contidos (e aquí volvo facer un xiro ao colectivo: por que o bipartito non converteu a TVG2 nunha especie de “TVE clan en galego” –dirixida aos máis cativos– en lugar de centrala na repetición dos momento estelares de Gayoso e cía?).

Os dous grandes sectores nos que se ten que enfrontar a batalla do idioma son a infancia, onde se asentan as estruturas idiomáticas, e a adolescencia, onde se afrontan os esquemas vitais. E nos dous, lamentablemente, a batalla estase a perder.

No primeiro caso porque se trata dun problema de “primus inter pares”. Xa dicía antes que o meu fillo ten como lingua propia, e na que se desenvolve durante a maior parte do tempo, o galego. Entón, cal é a diferenza entre o meu fillo e eu? Os meus pais falábanme castelán mentres que comigo o meu fillo fala galego. Eu atopaba nenos que falaban en galego e el non os atopa, polo que cando se xunta cos nenos escorrega inevitablemente cara ao castelán. Soamente con que houbese máis pais e nais (pre)ocupados, a proporción variaría e a batalla “inter pares” podería comezar a gañarse.

No segundo caso: a mocidade, que nalgún momento tiña como referente de rebeldía o nacionalismo, perdeu o idioma a medida que o nacionalismo ía perdendo a rebeldía e pasaba de ser urbano e xuvenil a rural e “maduro”.

Nos anos 80 unha nova xeración de escritores –Manuel Rivas, Suso de Toro, Xelís de Toro...– actualizaron a temática da literatura galega e crearon unha narrativa urbana e moderna. Axudaría moito que este proceso que se deu na literatura, e axudou a prestixiar o idioma entre a mocidade, se dese tamén na música (para cando un “Melendi galego”?).

En todo caso o idioma é de todos e todas, é da cidadanía. Feijoo poderá pasar á historia coma o sepultureiro do idioma, pero todo o mundo sabe que para que esta profesión se exercite necesítase dun cadáver que enterrar.