17 de novembro de 2009

LABREGAS

Xóan Hermida

A Carme e Lidia, exemplos de compromiso

Metidos unha vez máis en mobilizacións agrarias –e xa levamos así varios anos–, acordeime dun brillante artigo do semiólogo italiano Umberto Eco titulado “Ao diaño a clase obreira”. O artigo en cuestión comezaba: “Como se lle pode pedir que se recoñezca como clase, con problemas comúns, a quen, se é que aínda traballa, o fai cada vez menos xunto con outros, durante períodos cada vez máis curtos e ve o traballo non xa como algo que se respecta senón que se soporta?”. Rotundo e claro.

Desde que Karl Marx e Friedrich Engels sentenciaran no seu manifesto que “os proletarios non teñen nada que perder (na revolución) agás as súas cadeas” levan mudado moitas cousas.

A nova clase obreira de inicios do século XXI, complexa, plural e máis diversa ca a de hai 150 anos, ten que perder moitas cousas materiais: a casa (aínda que con carga a unha hipoteca ), o coche... e sobre todo unhas condicións materiais de vida que na medida en que as estamos analizando, desde a óptica dunha filosofía materialista como é a marxista, non deixan de ter a súa importancia.

Namentres, segue a existir unha clase que, ao igual que hai 150 anos, continúa sen ter máis que perder ca as súas cadeas, e esta clase está organizada na nova internacional revolucionaria: Vía Campesiña.

En realidade, este papel de suxeito revolucionario téñeno asumido desde sempre.

E se os fundadores do socialismo sempre imaxinaron os procesos revolucionarios nos países centrais do sistema polo nivel de contradición entre as forzas produtivas e as relacións de produción, a realidade do imperialismo (tal como foi analizada por Lenin) ou da globalización teñen levado á periferia do sistema todo o proceso de cambio.

Rusia, China, Indochina, Cuba ou agora os movementos indixenistas e altermundialistas teñen no campesiñado un dos seus elementos centrais.

O desprezo ao campesiñado por parte dalgúns marxistas ten tido resultados negativos na relación da esquerda con estes.

Son dos que pensa que un dos elementos centrais dunha nova esquerda transformadora é precisamente entender o suxeito revolucionario como un espazo complexo, plural e dinámico desprazando do centro de gravidade ao proletariado.

E isto non porque a clase obreira é “en si” unha clase reformista ata que adquire o papel de clase “para si”, nin tan sequera porque os sindicatos leven desde a metade do século XX sen actualizar a súa misión, senón porque obxectivamente é a clase operaria a que máis contradicións ten para poñerse á fronte da superación do sistema.

Posición de obreiros e as súas centrais sindicais defendendo os postos de traballo dunha empresa altamente contaminante son habituais, pero indo mais aló,agora que o sistema demostra as contradicións cos limites do crecemento ou do modelo de desenvolvemento industrialista: podémonos acaso imaxinar os obreiros á fronte do proceso de recrear o desenvolvemento sostible ou o decrecemento, propondo a reconversión das empresas automobilísticas ou a redución da construción inmobiliaria necesaria para a especulación con dereitos como a vivenda ou claves para a destrución do noso hábitat?

Hoxe existen amplos sectores sociais enfrontados coa globalización capitalista, tanto nos seus aspectos sociais coma na defensa de diversas soberanías: ambientais, alimentarias, produtivas, lingüísticas...

As labregas están a xogar un papel de argamasa indispensable para unha acción global.

Nas últimas mobilizacións agrarias encabezadas polo SLG en Galicia, e pola ECVC en Europa, puidemos comprobar que arredor das compañeiras labregas xuntámonos xente que noutras circunstancias sería difícil que compartise a mesma mesa.

E non esquezamos que os pequenos labregos e labregas, a pesar do proceso de agroindustrialización impulsado polas grandes multinacionais de distribución, son e seguen a ser os que nos dan de comer.

Hoxe a batalla polo cambio social estase a dar fundamentalmente no campo, desde Brasil a Galicia, pasando por Ecuador ou pola India.

O apoio da xente que aspira a outra sociedade máis xusta e equilibrada pasa a ser central. Para crear sindicatos amarelos e/ou correas de transmisións no rural xa están outros.

Acordeime agora ao rematar o artigo que mesmo boa parte da literatura e a arte revolucionaria do século XX xa tiña nos labregos a súa musa. Paga a pena volver ver coa mirada crítica que imprime o tempo o filme Novecento.

11 de novembro de 2009

AUSTERIDADE

Xesús Alvaro Arceo

Nos últimos tempos a palabra Austeridade, ata o de agora en desuso, repítese nos discursos políticos ata a saciedade.

Comezou a ser usada reiteradamente por Feijoo en contraposición ao que el dicía que era a acción política do goberno bipartito. Tanto éxito tivo que agora tamén empeza a ser usada polo Goberno de ZP, que por un lado afirma sen rubor que a I+D nos sacará da crise e polo outro recórtalle un 15% aos orzamentos do 2010 para o Ministerio de Ciencia e Innovación.

O discurso da austeridade empezou, se recordan, un pouco antes da campaña das eleccións galegas. Daquela falouse moito de coches, de mobiliario,... nun discurso que nunca se vira en Galicia. O curioso desa campaña é que o Bipartito renunciou a defenderse: case nin recordou que os gobernos Fraga non compraron un senón dous coches blindados. O Bipartito tampouco quixo acordarse de que a casa de Monte Pío, onde o PP se mostraba escandalizado pola instalación duns cristais, custounos aos contribuíntes máis de 10 millóns de euros, por certo que os daquela partidos da oposición non dixeron ren, coma se un investimento semellante para dito concepto fora o máis normal do mundo. E tamén renunciou a falar doutros gastos inútiles dos gobernos Fraga.

Xa instalado na Xunta de Galicia, Feijoo segue coa súa campaña: “ímonos desfacer de todos os luxos da anterior administración poñendo a venda varios coches” e promovendo unha serie de axustes aquí e acola de cara a conseguir un aforro.

Cando chega o momento de elaborar os orzamentos para o ano 2010 a Xunta de Galicia volve a recuperar esa obsesión pola "austeridade", estamos en crise e urxe ser austeros, eliminar gastos prescindibles e imprescindibles, renunciar a concertos de U2, implicar a iniciativa privada nas obras públicas, rebaixar un insubstancial 3% os magníficos soldos dos altos cargos, etc. co obxectivo de gastar cada euro coa maior eficiencia posible. En fin, un discurso co que gran parte da cidadanía pode sentirse identificada, ao fin e ao cabo esta crise provocou un máximo histórico no aforro familiar e é natural, normal e recomendable que os gobernos tamén aforren.

Máis cun orzamento superior aos 11.000 millóns de euros para o ano 2010 prodúcese realmente un aforro importante con estas medidas?

No ano 1833 produciuse a distribución provincial do reino de España. Puidera ser que naquel momento esta distribución, seguindo a lóxica liberal e afrancesada dun estado central con departamentos, tivera algún tipo de lóxica de ordenación territorial (daquela tardábase máis en ir de Verín a Ourense que do que se tarda hoxe en ir de Tui a Ribadeo). Agora ben a día de hoxe, cunhas comunidades autónomas cun alto grao de competencias e cun desenvolvemento de infraestructuras alto ... ten algún sentido manter unhas deputacións que teñen uns orzamentos superiores a 550 millóns de euros anuais?

Sí, máis de 550 millóns de euros invisten as catro deputacións galegas, unha cantidade que en conxunto representa máis do 5% do orzamento da Xunta. Son cartos que se utilizan para pagar soldos, algunha obriña e en teoricamente coordinar aos concellos da súa provincia. Cartos que se poderían usar moitísimo mellor se estiveran xestionados polos propios concellos e/ou pola propia Xunta. As súas funcións poderían repartirse facilmente entre a Xunta e os concellos e a vida seguiría igual. E todos estes cartos nunhas institucións nas que non podemos escoller directamente nin os deputados provinciais nin aos seus presidentes.

O artigo 141 da Constitución establece que “calquera alteración dos límites provinciais terá que ser aprobada polas Cortes Xerais mediante lei orgánica”. É dicir que na próxima reforma do Estatuto de Autonomía de Galicia, que é unha lei orgánica, poderíase modificar os límites provinciais mediante unha fusión provincial para que a efectos legais só existise a provincia de Galicia (como acontece nas CCAA de Asturias, Navarra, Cantabria, La Rioja, Murcia ou Madrid).

Pero moito nos tememos que a reforma vai pasar e a oportunidade tamén. É previsible que se quixeramos eliminar as Deputacións encontraríamos as típicas resistencias nas cidades que son actualmente capital de provincia, seguramente personaxes tan localistas como Paco Vázquez, o anterior alcalde da Coruña, ou Lores, o actual alcalde de Pontevedra, ou outros personaxes “frickies” coma Baltar, o presidente da deputación de Ourense, sacarían a relucir os típicos discursos victimistas. Tamén é previsible a oposición dos principais partidos, ao fin e ao cabo manexan unhas institucións que lles permiten repartir prebendas entre os seus sen case dar conta á sociedade. En fin, unha pena pois con estes aforros incluso se podería compensar ás catro capitais pola perda de tan “magnas” institucións.

Os aforros que se poden producir coas medidas que esta tomando o goberno Feijoo non nos van a sacar da crise. Se estas medidas se toman como exemplos dunha política de austeridade a longo prazo é imprescindible que teñan continuidade con outras máis importantes, entre as cales estaría a supresións das deputacións.

Se se quere apostar por unha política de austeridade hai que impulsar un acordo de país, dos tres grandes grupos políticos, para que ninguén con demagoxia, ou de forma localista, estas reformas necesarias. O contrario, non facer nada, demostraría coma sempre que os discursos e a realidade van por camiños separados.

3 de novembro de 2009

OUTRA AGRICULTURA PARA OUTRO CLIMA

Esther Vivas

O actual modelo de produción agrícola e gandeiro industrial contribúe a afondar na crise ecolóxica global cun impacto directo na xeración de cambio climático. Aínda que a primeira vista non o pareza, a agroindustria é unha das principais fontes de emisión de gases de efecto invernadoiro.

Así o puxo de relevo a campaña “Non te comas o mundo”, no marco das mobilizacións destes días con motivo da reunión das Nacións Unidas en Barcelona
sobre a mudanza climática, previa ao crucial cume de Copenhague (COP15) en decembro onde debe aprobarse un novo tratado que substitúa ao de Kyoto.

Segundo a campaña, entre un 44 e un 57% das emisións de gases de efecto invernadoiro son provocadas polo actual modelo de produción, distribución e consumo de alimentos. Unha cifra resultado de sumar as emisións das actividades estrictamente agrícolas (11-15%), da deforestación (15-18%), do procesamento, transporte e refrixeración dos alimentos (15-20%) e dos residuos orgánicos (3-4%).

E é que non podemos esquecer os elementos que caracterizan a este sistema de produción de alimentos: intensivo, industrial, quilométrico, deslocalizado e petrodependiente. Veámoslo en detalle. Intensivo, porque leva a cabo una sobre-explotación dos chans e dos recursos naturais que acaba xerando a liberación de gases de efecto invernadoiro por parte de bosques, campos de cultivo e pastos. Ao antepor a productividade, por diante do coidado do medio ambiente e a rexeneración da terra, rompe o equilibrio mediante o cal os chans capturan e almacenan carbono, contribuíndo á estabilidade climática.

Industrial, porque consiste nun modelo de produción mecanizado, con uso de agroquímicos, monocultivos, etc. A utilización de grandes tractores para labrar a terra e procesar a comida contribúe á liberación de máis CO2. Os fertilizantes químicos utilizados na agricultura e na gandería moderna xeran unha importante cantidade de óxido nitroso, unha das principais fontes de emisión de gases de efecto invernadoiro. Así mesmo, a queima de bosques, selvas... para convertelos en pastos ou monocultivos acaba afectando gravemente á biodiversidade e contribúe á liberación masiva de carbono.

Quilométrico e petrodependiente, porque se trata dunha produción de mercadorías deslocalizada en procura da man de obra máis barata e da lexislación ambiental máis laxa. Os alimentos que consumimos percorren miles de quilómetros antes de chegar á nosa mesa co consecuente impacto ambiental. Calcúlase que na actualidade, a maior parte dos alimentos viaxan entre 2.500 e 4.000 quilómetros antes de ser consumidos, un 25% máis que en 1980. Atopámonos ante unha situación totalmente insustentable onde, por exemplo, a enerxía para mandar unhas leitugas de Almería a Holanda é tres veces superior á utilizada para cultivalas, á vez que consumimos alimentos que proveñen da outra punta do mundo cando moitos destes cultívanse tamén a nivel local.

A gandería industrial é outro dos principais xeradores de gases de efecto invernadoiro e o seu avance significou unha maior deforestación cun 26% da superficie terrestre dedicada a pastos e o 33% á produción de gran para pensos. As súas porcentaxes de emisión equivalen ao 9% das emisións de CO2 (principalmente por deforestación), o 37% das de metano (pola dixestión dos rumiantes) e o 65% do óxido nitroso (polo estrume).

Este modelo de alimentación quilométrica e viaxeira, así como o alto uso de agroquímicos derivados do petróleo, implica unha forte dependencia dos recursos fósiles. En consecuencia, na medida en que o modelo produtivo agrícola e gandeiro industrial depende fortemente do petróleo, a crise alimentaria, a crise enerxética e a crise climática están intimamente relacionadas.

Pero a pesar destes datos, podemos parar o cambio climático e a agricultura labrega, local e agroecolóxica, como sinala o centro de investigación GRAIN, pode contribuír de forma determinante a iso. Trátase de devolverlle á terra a materia orgánica que se lle quitou, despois de que a revolución verde haxa esgotado os chans co uso intensivo de fertilizantes químicos, pesticidas, etc. Para facelo, fai falta apostar por técnicas agrícolas sustentables que poden aumentar gradualmente a materia orgánica da terra nun 2% nun período de cincuenta anos, restituíndo a porcentaxe eliminada desde a década dos 60.

É necesario apostar por un modelo de produción diversificado, incorporando praderías e abono verde, integrando de novo a produción animal no cultivo agrícola, con árbores e plantas silvestres, así como promover circuítos curtos de comercialización e a venda directa en mercados locais. Con estas prácticas, calcúlase que sería posible capturar ate 2/3 do actual exceso de CO2 na atmosfera. O movemento internacional da Vía Campesiña teno claro cando sinala que “a agricultura labrega pode arrefriar o planeta”.

Así mesmo, hai que denunciar as falsas solucións do capitalismo verde ao cambio climático como a enerxía nuclear, os agrocombustibles ou outras, así como os lobbies empresariais que buscan mercantilizar o tratado de Copenhague. Desde distintos movementos sociais esíxese “xustiza climática”, fronte aos mecanismos de mercado incorporados no protocolo de Kyoto e que terán continuidade en Copenhague. Unha xustiza climática que debe ir á vez coa “xustiza social”, ligando a loita contra a crise ecolóxica global co combate contra a crise económica que afecta a amplos sectores populares, en base a unha perspectiva anticapitalista e ecosocialista. Para que o clima non cambie, hai que cambiar o mundo.